Tekst: Matheu Bemelmans

Maar betaalt de paus jullie dan niet? Die vraag krijgen medewerkers van het bisdom of parochies regelmatig te horen. Het is een van de meest wijdverbreide misverstanden over de financiering van de Kerk. Vijf vragen over de inkomsten en uitgaven van parochies.

Kerk en geld is altijd een heikel onderwerp, want de Kerk hoort niet veel geld te hebben. Jezus preekte armoede en in de hemel heb je niks meer aan een goedgevulde bankrekening op aarde. Het is dus prima als de Kerk arm is. Ook paus Franciscus herhaalt dit steeds. Maar ook parochies moeten aan het einde van de maand hun rekeningen betalen. Noodgedwongen heeft ook de Kerk een bedrijfsmatige kant met een exploitatie van inkomsten en uitgaven. En nee, die inkomsten komen niet van de paus. Sterker nog: alle parochies betalen via het bisdom mee aan Rome en niet andersom.

Hoe komen parochies aan hun geld?

Van oudsher wordt de katholieke Kerk van onderop gefinancierd. Het zijn de parochianen die hun eigen lokale geloofsgemeenschap financieel in stand houden. Dat is niets nieuws, dat is altijd zo geweest. In het archief van het bisdom zijn mooie brieven terug te vinden van dorpsgemeenschappen die in de 19e eeuw aan de bisschop toestemming vroegen om een eigen kerk te mogen bouwen en daar een pastoor te benoemen. Het eerste antwoord dat ‘Roermond’ terugstuurde, was steevast: ‘Kunnen jullie een priester betalen?’

Niet het bisdom, maar de parochianen hebben altijd voor de financiering van hun eigen kerk en de bedienaren gezorgd. Dat leidde soms ook tot verschillen. Een rijk dorp kon zich een duurdere kerk veroorloven en de pastoor een hoger salaris betalen dan een arm buurdorp. Parochianen die financieel niet veel konden bijdragen, betaalden soms in natura. Oudere lezers kunnen zich wellicht nog herinneren dat er vlees, eieren of groente van eigen oogst naar de pastorie werden gebracht. Dat was geen vorm van onderdanigheid, zoals het wel eens is uitgelegd, maar een bijdrage in het levensonderhoud van de priesters.

Wat is Actie Kerkbalans?                                                                                             

In de jaren zestig van de vorige eeuw zijn veel zaken in de Kerk veranderd. Zo is onder andere de salariëring van geestelijken gelijkgetrokken. Alle priesters krijgen sindsdien hetzelfde salaris betaald. Het maakt niet uit of je kapelaan, pastoor, deken of bisschop bent. Maar het geld voor dat salaris komt wel nog steeds van de parochianen. Sinds 1973 – dus nu precies 50 jaar – wordt dit geld ingezameld onder de noemer de Actie Kerkbalans, voorheen ook wel bekend als Gezinsbijdrage. Het idee erachter is dat ieder katholiek huishouden elke maand een bijdrage betaalt voor de exploitatie van de eigen parochie. Dit is wel eens vergeleken met de contributie voor een vereniging, die ook elke maand betaald moet worden. Die vergelijking klopt niet helemaal, want deelname aan de Actie Kerkbalans is ook een uiting van bewust bij de geloofsgemeenschap willen horen en uit solidariteit naar vermogen bijdragen aan het voortbestaan van die geloofsgemeenschap.

Welke uitgaven heeft een parochie?

De kerkbijdrage van parochianen wordt gebruikt voor het onderhoud van het kerkgebouw, de pastorie en eventueel het kerkhof, maar ook voor het betalen van gas, water, licht, verzekeringspremie, belastingen en het personeel dat een parochie(federatie) in dienst heeft. Naast een pastoor en soms een kapelaan kunnen er ook nog anderen op de loonlijst van de parochie staan: een medewerker van het parochiekantoor, een koster, een organist of een dirigent. In de meeste parochies zijn die laatste functies overigens al wegbezuinigd en vervangen door vrijwilligers. Dit heeft voordelen (want vrijwilligers zijn goedkoper), maar betekent soms ook dat een parochie moet inleveren op kwaliteit en professionaliteit. Opvallend genoeg wordt aan de verkondiging van het geloof – de corebusiness van een parochie –het minste geld uitgegeven.

Hoewel een parochie soms ook andere inkomsten heeft, zoals huuropbrengsten of de verkoop van kaarsen, moet het grootste deel van een parochiebegroting elk jaar bij elkaar gesprokkeld worden uit de vrijwillige bijdragen van parochianen. Dat zijn collectegelden, misstependia en de opbrengst van de kerkbijdrage en eventuele andere giften van gelovigen.

Waarom zijn de inkomsten zo teruggelopen?

In Limburg is de Kerk heel lang een volkskerk geweest. Zo ongeveer alles en iedereen was katholiek. Als ook niet iedereen meebetaalde, alle inkomsten uit de parochie bij elkaar waren lang tijd voldoende om de begroting rond te krijgen. Maar die tijd is voorbij. Het kerkbezoek is flink teruggelopen. In sommige kerken komen op zondag niet meer dan vijfentwintig of dertig mensen naar de mis. Wanneer die allemaal één euro op de collecteschaal leggen, brengt dat 25 of 30 euro op. Ruim 100 euro per maand. Dat is vaak niet eens genoeg om de kosten van de vieringen te betalen, laat staan er een hele parochie-organisatie van te onderhouden. Minder kerkgangers betekent vaak ook minder misintenties en dus ook minder inkomsten uit misstipendia.

Daarmee wordt deelname van parochianen aan de Actie Kerkbalans steeds belangrijker. Maar ook hier is de laatste jaren een teruggang merkbaar. Jonge gezinnen weten vaak niet dat de Kerk volledig afhankelijk is van hun vrijwillige bijdrage. Dat leidt dan tot vragen als ‘betaalt de paus jullie dan niet?’ Nee dus. De Kerk wordt van onderop gefinancierd: parochianen houden zelf hun eigen parochie/parochiefederatie in stand.

Hoeveel kerkbijdrage moet iemand betalen?

Voor de hoogte van de Kerkbijdrage van parochianen staat geen vast bedrag. Het is een vrijwillige bijdrage. Iedereen mag geven wat hij of zij kan of wil missen. In ons bisdom wordt wel een adviestarief gehanteerd van minimaal één procent van het netto-inkomen. Voor de meeste mensen betekent dit enkele tientjes per maand. Meer mag natuurlijk altijd. Parochies zijn in principe erkend als Anbi (Algemeen Nut Beogende Instelling). Dat wil zeggen dat giften fiscaal aftrekbaar zijn. Voor wie een officiële periodieke schenking doet of de parochie opneemt in het testament, heeft dit zelfs nog meer belastingvoordelen.

Geef vandaag voor de Kerk van morgen