‘Kerstmis is Gods eigen klimaattop: Hij wil ons redden van kou en kilte’

Tot voor kort kwam ik wekelijks op de basisscholen; ook vlak voor kerstmis. In het klaslokaal van ‘n groep 6 stond een kerststalletje onder de boom. Voor de les begon, bekeek ik het piepkleine kerstgroepje. Dat had zo te zien al wat te verduren hadden gehad. Zo was St. Jozef zijn neus kwijt. Er stonden in totaal ook maar zes beeldjes in: Jozef en Maria; een engel die er niet bij paste en verder de twee koningen en één herder. Jezus ontbrak helemaal. Mocht u nou denken: maar dat is toch heel katholiek: ze zetten Jezus er pas in op het laatste moment, als het echt kerstmis wordt, dan vergist u zich. Toen ik de kinderen ernaar vroeg, zeiden degenen die de kerstspullen hadden uitgepakt: “Ja, Jezus…eeh…die zat niet bij het setje.” Dus deed groep 6 het dan maar met een kerstgroep zonder Jezus. Ze stonden trouwens raar opgesteld, die beeldjes: niet in het gebruikelijke tafereel, maar naast elkaar, op een rijtje.

Is dat symbolisch voor de tijd waarin we langzaam maar zeker terecht zijn gekomen? We vieren massaal Kerstmis; en met wat we doen, is ook niet zoveel mis mee: we komen met de familie samen, delen de tafel, geven elkaar cadeautjes. Misschien besluiten we zelfs hun onderlinge verschillen van mening nu even niet uit te vechten. Want het is kerstmis. En dat vieren we, maar vaak is voor Jezus geen plaats meer, die ‘zit die niet meer bij het setje’.

Stel: je kunt zo Kerstmis vieren, je laat de kribbe gewoon weg. Wat blijft er dan over? Naast Maria en Jozef zie je wat herders met hun schapen en een paar koningen met hun cadeautjes. Herders en koningen: ze zijn bij elkaar in dezelfde ruimte, maar zijn bepaald niet elkaars sociale partners. Sociaal en cultureel heel verschillend. Zonder Jezus is er niemand meer die hen bindt. Wie houdt hun dan nog samen? Grote kans dat ze weer gauw uit elkaar gaan.

Mensen gaan uit elkaar, worden vreemden voor elkaar, worden zelfs bang voor elkaar. Een oudere priester, een heel milde man, zei ooit: “Mensen die God loslaten, laten elkaar ook eerder los.” Als we nu eens gewoon heel eerlijk terugkijken, naar – laten we zeggen – de laatste 50 jaar. En dan hoeven we het verleden niet te romantiseren en het heden niet te dramatiseren, maar de band die wij met God hebben in onze streken, is veel losser geworden. En is het tegelijk ook niet zo dat wij elkaar inderdaad veel eerder zijn gaan loslaten? Menselijke relaties die soms maar van korte duur zijn, mensen die vreemden zijn geworden, zelfs voor de buren; mensen die bang voor elkaar zijn geworden en die met sloten, camera’s, alarmsystemen en road blocks waken? 

De kribbe is de afgelopen 50 jaar op steeds meer plaatsen uit het setje van veel mensenlevens verdwenen en daardoor zijn heel wat herders en koningen op afstand van elkaar gekomen. Kennen mensen elkaar niet meer, zitten achter zorgvuldig gebarricadeerde deuren, naast elkaar. Zoals de beeldjes: naast elkaar, en niet meer in de richting van de kribbe. Weten soms niet meer wat ze aan elkaar hebben. Hebben misschien alleen nog ijskoude vooroordelen over elkaar. We kijken vooruit, de zelf geplande toekomst in en zien niet meer naar elkaar om.

Verleden week waren de gesprekken over klimaatverandering weer prominent in het nieuws. Is er klimaatverandering? Ja. Maar dan niet alleen een verandering die ervoor zorgt dat we met Kerstmis zo ongeveer kunnen barbecueën, maar ook een klimaatverandering tussen mensen, die even traag, even sluipend is gegaan. Een klimaatverandering die niet tot opwarming, maar juist tot verkilling heeft geleid. Mensen die God loslaten, laten elkaar ook eerder los. Als mensen die zich niet meer aan de van God gegeven liefde warmen, worden ze ook kil en koud voor elkaar. Worden bang voor elkaar. Ook dat is een zorgwekkende klimaatverandering.

In die kille nacht organiseert God zijn eigen klimaattop. Hij zet de deur wijd open, laat licht en warmte naar buiten stromen en laat de Engel zeggen: Vrees niet. In de kerstnacht worden we opgeroepen om niet bang te zijn maar te vertrouwen dat in de kribbe Gods mensgeworden woord ons tegemoet komt. Elke dag opnieuw is hij Emmanuel, God-met-ons, die ons wil redden van de kou en de kilte, van elkaars trouweloosheid en onbarmhartigheid. Maar het vraagt wel dat we zijn woord ter harte nemen. Gods klimaatverandering begint niet met grote wereldleiders, maar u en met mij. In uw hart, in mijn hart. Daar brengt Hij een Zalig kerstfeest.

+ Harrie Smeets,
bisschop van Roermond