Het derde weekend van september staat de binnenstad van Maastricht geheel in het teken van Musica Sacra. Wat 40 jaar geleden begon als een festival van religieuze muziek is inmiddels uitgegroeid tot een breed kunstenfestival, waarin het sacrale element nog altijd een belangrijke rol speelt.

Musica Sacra Maastricht vindt dit jaar plaats van 15 tot en met 17 september. Het festival wordt jaarlijks opgebouwd rondom een wisselend thema, dat in het gehele programma centraal staat. Deze keer is dat het thema ‘Barmhartigheid’. Muziek speelt vanaf het begin een belangrijke rol in het festival. Het programma bestrijkt de volledige breedte van genres, stijlen en tijdperken, uitgevoerd door nationale en internationale topmusici en –ensembles met nieuw en jong talent.

Naast de muziekprogrammering wordt er ook een uitgebreid programma van theater, film, dans, expositie, lezingen en excursies aangeboden. Veel programmaonderdelen worden speciaal geproduceerd voor Musica Sacra Maastricht en gaan tijdens het festival in première. Hart van het festival is het Theater aan het Vrijthof in Maastricht, maar er zijn ook optredens en bijeenkomsten in diverse kerken en kapellen en andere bijzondere locaties in de historische binnenstad van Maastricht.

Barmhartigheid
Hoewel Musica Sacra geen kerkelijk of religieus festival is, zijn de gekozen thema’s daar wel altijd nauw mee verwant. De afgelopen jaren stonden bijvoorbeeld begrippen als ‘Exodus’, ‘Moeder Aarde’ en ‘Bidden & Smeken’ centraal. Dit jaar is gekozen voor ‘Barmhartigheid’, dat ook vertaald kan worden met compassie, mededogen, ontferming of omzien naar elkaar. De bedenkers van het thema verwijzen daarbij nadrukkelijk naar de werken van barmhartigheid, die in het evangelie van Mattheüs genoemd worden: de hongerigen voeden, de dorstigen te drinken geven, vreemden opnemen, naakten kleden, zieken verplegen en gevangenen bezoeken. Als zevende is daar later het begraven van de doden aan toegevoegd.

De werken van barmhartigheid spelen een belangrijke rol in de christelijke traditie, maar komen ook in andere tradites en culturen voor. “Ze vormen een morele opdracht voor ieder weldenkend mens en een kernwaarde van de samenleving,” zo schrijft de organisatie van Musica Sacra. Ruim duizend jaar eerder dan Mattheüs maakte het Egyptische Dodenboek er al gewag van. Zo’n vijfhonderd jaar vóór Christus deed de Chinese wijsgeer Confucius zijn oproep om compassie te betrachten. Joodse regels, Afrikaanse wijsheid en islamitische wetten ontlopen elkaar op dit punt nauwelijks. De pauselijke encyclieken over caritas van de laatste decennia vallen samen met de roep van denkers en actiegroepen om mededogen uit te breiden tot de dieren, de natuur en de aarde als geheel.

Programma
In het programma van Musica Sacra komt het thema ‘Barmhartigheid’ steeds terug in de uit te voeren muziek, lezingen, exposities, excursies en andere evenementen. Steeds gaat het dan om mensen die elkaar te hulp schieten en zich – soms met gevaar voor eigen leven – ontfermen over slachtoffers van rampen en oorlogen. En de vraag waarom mensen dat doen? Is het onbaatzuchtig altruïsme, een gooi naar een beter plekje in de hemel of gewoon omdat het de basis is van een beschaafde samenleving?

Een van de hoogtepunten uit het programma is het concert ‘Barmhartigheid ten strijde’ van de Philharmonie Zuid-Nederland en diverse solisten. Zij voeren onder andere de ‘Cantate misericordium’ van Benjamin Britten uit, die in 1964 werd gecomponeerd bij gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het Rode Kruis. Op hetzelfde moment waarop deze klassieke uitvoering in het theater wordt gegeven, vindt een paar honderd meter verderop in de Sint-Janskerk een sacraal popconcert plaats. De metalband Amenra heeft zich gespecialiseerd in doorvoelde concerten die door het aardse lijken te ontstijgen. Speciaal voor Musica Sacra verzorgt Amenra een akoestisch concert.

Daarnaast zijn er ook concerten waarbij tradities uit west en oost elkaar ontmoeten, zoals een optreden van de Marokkaanse Driss El Maloumi of een slagwerkconcert met een bonte verzameling wereldinstrumenten, die volgens de Tibetaanse traditie symbool staan voor de elementen lucht, hout, aarde, vuur en water. Het Dresdner Kammerchor zingt als slotconcert de Musikalische Exequien, begrafenisliederen van de Italiaanse componist Giovanni Gabrieli en werken de uit Dresden afkomstige componist Heinrich Schütz.

Musica Sacra Maastricht vindt plaats van 15 tot en met 17 september. Het volledige programma is te vinden op de website van het festival. Daar zijn ook kaarten voor alle optredens verkrijgbaar

• Musica Sacra Maastricht

(c) Foto: Jan Arndt