Tekst: Matheu Bemelmans

In zijn boodschap voor Wereldcommunicatiedag 2023 roept paus Franciscus iedereen in de Kerk op om met ‘open hart en open armen’ te communiceren. Het bisdom Roermond probeert dat op allerlei manieren te doen. Met eigentijdse digitale middelen, maar ook via het vertrouwde magazine De Sleutel dat dit voorjaar precies 50 jaar bestaat.

Kerkelijke communicatie is voortdurend onderwerp van gesprek. De Kerk doet al meer dan tweeduizend jaar niet anders dan communiceren en de Boodschap verkondigen. Er zijn periodes waarin dit prima lukt en periodes waarin het moeizamer gaat. Belangrijk is dat de Kerk steeds haar stem laat horen. “U weet dat het present stellen van onze Kerk in de huidige uiterst gecompliceerde maatschappij voortdurend zwakker wordt. Het is gewoon elke dag waarneembaar, dat de afwezigheid van de Kerk in de moderne wereld van cultuur, wetenschap, vorming, literatuur, enz. pijnlijk en soms zelfs als bedenkelijk wordt ervaren. En toch heeft de Kerk juist in deze tijd de wereld van vandaag veel, heel veel te zeggen.”

Dit zou zomaar een actueel citaat kunnen zijn. Maar het waren de woorden waarmee toenmalig bisschop Jo Gijsen in april 1973 de publicatie van het eerste Informatie Bulletin voor het bisdom Roermond presenteerde. Het bulletin, later afgekort tot IBR, was 50 jaar geleden het begin van wat nu het bisdomblad De Sleutel is. De doelstelling is in die halve eeuw nauwelijks veranderd: de Kerk een stem geven en vertellen wat er in de katholieke kerk in Limburg allemaal gebeurt.

Analecta
Het in 1973 gelanceerde blad was overigens niet het eerste tijdschrift van het bisdom. Oudere lezers herinneren zich waarschijnlijk nog het onvolprezen weekblad Credo, dat met name in de jaren vijftig en zestig naam maakte. De krant verscheen destijds in zowat elk katholiek gezin Limburg. Maar ook Credo was niet het eerste bisdomblad. Als in 1915 besloot toenmalig bisschop Laurentius Schrijnen om een nieuw communicatiemiddel in te zetten onder de naam Analecta. De aankondiging ging toen nog wat plechtstatiger: “Bij het besturen van Ons Bisdom heeft zich, hoe langer hoe meer, bij Ons de overtuiging gevestigd, dat het zeer wenschelijk is een diocesaan tijdschrift op te richten, waarin Wij, hetzij persoonlijk, hetzij door onder Onze leiding staande priesters, meer in verbinding kunnen treden met Onze Geestelijkheid.”  

Analecta was duidelijk bedoeld als een communicatiekanaal van het bisdom met de priesters. Voordien gebeurde dat met losse circulaires en dat werd als zeer omslachtig ervaren. Ruim 100 jaar later bestaat Analecta nog steeds, maar heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld tot een ‘officieel mededelingenblad’, zeg maar de Staatscourant van het bisdom. Sinds enige tijd verschijnt Analecta nog maar één of twee keer per jaar en alleen online. Het bevat dan een opsomming van alle officiële brieven van de bisschop en de regelingen van het bisdom. Daarmee heeft Analecta vooral een ‘archieffunctie’ gekregen. Het is bepaald geen magazine dat inspeelt op de actualiteit. Zo was het ook nooit bedoeld.

Katholiek Limburg
In de opbouwjaren na de Tweede Wereldoorlog werd een communicatiekanaal gemist dat ‘gewone gelovigen’ kon bereiken. In 1947 kondigde bisschop Gulielmus Lemmens trots de komst van het katholieke weekblad ‘Limburg’ aan. Hij zag deze krant als een wapen in de strijd tegen de opkomende ontkerkelijking en het materialisme. “Heel het katholiek leven van Limburg zal er weerklank in vinden,” schreef de bisschop in de gebruikelijke taal van die tijd. “Het wil zijn een trouwe echo van het Katholiek leven, een eerlijke heraut van de waarheid, een desnoods heldhaftige strijder voor waarheid, recht en liefde.”

Het katholieke weekblad werd in opdracht van de bisschop op elk adres in Limburg bezorgd. Wie geen abonnement nam, kreeg het blad toch, want de bisschop wilde dat iedereen de boodschap van de Kerk onder ogen kreeg. Zo werkte dat in die tijd! Het blad werkte met een uitgebreid editiestelsel, waardoor er in elke regio een eigen verscheen met berichten van de lokale parochies. Dat was blijkbaar toch wat al te ingewikkeld, want twee jaar later werd dit systeem al weer losgelaten. Het weekblad ‘Limburg’ ging vanaf dat moment ‘Credo’ heten. Drijvende kracht achter de krant was toenmalig vicaris-generaal Mgr. Frans Feron, die tot aan zijn dood in 1958 de redactie voerde.

Opheffing
In de jaren zestig kwam Credo terecht in de stormachtige ontwikkelingen die zich toen in de kerk afspeelden. Het blad kreeg af en toe het karakter van een opinieblad. Dit werd door sommigen zeer gewaardeerd en door anderen juist fel afgewezen. In de jaren 1965-1967 was het steeds moeilijker om de exploitatie rond te krijgen. Een oplossing werd gezocht in samenwerking met andere bisdommen. Vanaf 1968 brachten de zuidelijke bisdommen Roermond en Den Bosch – en korte tijd ook Breda – een gezamenlijk weekblad uit onder de naam ‘Bisdomblad’. Maar ook dit hielp niet om de exploitatie sluitend te krijgen. In 1970 kondigde het bisdom in een persbericht aan dat de uitgave van het bisdomblad per 1 juli van dat jaar zou stoppen.

Maar een goed jaar later werd in de Diocesane Pastorale Raad al geklaagd dat het toch wel een gemis was dat het bisdom geen eigen communicatiekanaal meer had. Een commissie ging aan het vergaderen en na het aantreden van Mgr. Gijsen leidde dit in april 1973 tot de publicatie van het eerste Informatie Bulletin IBR. Dit verscheen niet meer wekelijks zoals voorheen, maar tweewekelijks. Het was aanvankelijk een eenvoudige uitgave, een nieuwsbrief van acht pagina’s. Later werd dit uitgebreid tot 24 en kwamen er ook meer foto’s in en uiteindelijk een voorpagina in kleur. Nu de gewoonste zaak van de wereld, maar eind jaren zeventig nog helemaal niet zo gebruikelijk. Legendarisch waren de stripverhalen van heiligen die jarenlang de middenpagina vormden.

Sleutelfunctie
De naam ‘De Sleutel’ is inmiddels ingeburgerd als titel van het bisdomblad, maar verscheen pas in 1986 op de cover. De reden die daar door de toen net aangetreden perschef Ad Jansen voor werd aangegeven, was dat het blad in de loop van de jaren van een ‘bulletin’ tot een volwaardig magazine was uitgegroeid. Het IBR was een ‘sleutelfunctie’ gaan vervullen in het bisdom. In een PS werd vermeld dat ‘De Sleutel’ ook verwijst naar de sleutel van Sint-Servaas, de eerste bisschop in wat nu Limburg is. Van de afgelopen 50 jaar is De Sleutel/IBR meer dan 40 jaar gemaakt door oud-collega Frans van Galen. Van 1978 tot vlak voor zijn pensioen in 2021 heeft hij de verantwoordelijkheid voor De Sleutel gedragen. Een woord van dank aan hem is hier zeker op z’n plaats.

De naam ‘De Sleutel’ is gebleven, ook toen het van een tweewekelijks blad naar een maandblad ging en recentelijk naar een kwartaalblad. Een nieuwsbulletin is De Sleutel al lang niet meer, want dat via internet veel sneller. In de loop van de jaren zijn er ook andere communicatiemiddelen bij gekomen, zoals een website, een wekelijkse nieuwsbrief en het online magazine ‘Clavis’, dat niet geheel toevallig ‘de sleutel’ betekent. Het huidige magazine De Sleutel is onderdeel van die mediamix en wil de lezers vier keer per jaar een mooi en leesbaar blad over geloof en leven in Limburg aanbieden.

Het katholieke weekblad werd in opdracht van de bisschop op elk adres in Limburg bezorgd. Wie geen abonnement nam, kreeg het blad toch, want de bisschop wilde dat iedereen de boodschap van de Kerk onder ogen kreeg.