Tekst en foto’s: Matheu Bemelmans

Er gaat vuur branden bij de kerk in Noorbeek. Deze keer niet onbedoeld, zoals in 2021 toen de kerk plotseling in brand stond, maar nu gecontroleerd in een speciaal daarvoor ontworpen houder. Het is het Brigidavuur, dat vanuit Kildare in Ierland naar Noorbeek komt. Jongeren en schutters gaan het persoonlijk halen. De parochie hoopt op deze manier de bedevaarten naar Sint-Brigida meer onder de aandacht te brengen.

Trots laten pastoor Paul Tervoort en koster Hub Senden de opgeknapte Brigidakerk in Noorbeek zien. Dat deze bijna vier jaar geleden volledig zwart geblakerd was en het hele interieur onder een dikke laag roet verborgen ging, is nergens meer aan te zien. De kerk blinkt en straalt als nooit tevoren. Alleen het barokke hoofdaltaar is helaas in vlammen opgegaan. Geluk bij een ongeluk: nu zijn de prachtige glas-in-loodramen en muurschilderingen in de apsis beter zichtbaar.

Wat ook duidelijk opvalt, is het beeld van Sint-Brigida: de patroonheilige van de kerk, die tegen een pilaar een prominente plek heeft. Zij kwam ongeschonden uit de brand. “De eerste dagen dachten we natuurlijk aan een wonder,” zegt pastoor Tervoort. “Maar het beeld bleek van steen te zijn, het kon dus helemaal niet branden.” Nu kan hij erom lachen, maar destijds zat de pastoor letter en figuurlijk in zak en as. Het hele dorp leefde met hem en het kerkbestuur mee en met vereende krachten lukte het om de kerk in oude luister te herstellen.

Het opgeknapte interieur van de Sint-Brigidakerk in Noorbeek.

Nu alle brandschade weggewerkt is, komt er tijd en ruimte voor nieuwe initiatieven. Zoals het promoten van de devotie voor Sint-Brigida. Deze Ierse heilige wordt al sinds de Middeleeuwen in Noorbeek vereerd. In 1634 heerste er in het dorp een bermettelijk veeziekte. De Noorbekenaren beloofden Sint-Brigida haar elk jaar boom te schenken als op haar voorspraak het vee zou genezen. Aldus geschiedde en daarom wordt nu al eeuwenlang elk jaar op de tweede zaterdag na Pasen bij de Brigidakapel die naast de kerk staat een den geplaatst. Die wordt met veel ceremonieel door de jonkheid (de ongetrouwde mannen) van het dorp uitgezocht, met paard en wagen naar de kapel gebracht en geplaatst.  

Een andere belangrijke feestdag in het dorp is al vele jaren de feestdag van Sint-Brigida: 1 februari. “Iedereen doet dan mee,” vertelt pastoor Tervoort trots bij de koffie in een van de plaatselijke cafeetjes. “De kerk zit vol. Zelfs de schoolkinderen zijn er, ongeacht welke dag van de week het feest valt.” Ook komt er elk jaar op 1 februari in de vroege ochtend een groep pelgrims te voet vanuit Wittem naar Noorbeek.

Eeuwig vuur

Dit jaar wordt er aan die feestdag iets nieuws toegevoegd: het Brigidavuur. Roerend in zijn koffie vertelt koster Senden hoe hij op het idee kwam: “Toen ik een paar jaar geleden op vakantie was in Ierland, ben ik ook naar Kildare gegaan waar Sint-Brigida volgens de overlevering in de zesde eeuw een klooster heeft gesticht,” vertelt Hub Senden. “We werden door de zusters die daar nu wonen ontvangen en zij lieten ons het eeuwig vuur zien dat ter ere van Sint-Brigida in hun kapel brandt. Zij wisten ons te vertellen dat ‘Saint-Brigid’ in Ierland niet alleen vereerd wordt als beschermheilige voor het vee, maar voor de hele zorg voor de aarde en de natuur, voor armen en onderdrukten en dat ze bekend staat als een krachtige, wijze vrouw die zich ook inzette voor de vrede.”

Pastoor Paul Tervoort en Hub Senden in de Brigidakapel waar vanaf 1 februari het eeuwigvuur gaat branden.

Terug in Noorbeek kon Senden zijn ervaringen uit Ierland niet loslaten. “Ik dacht: wat als we dat vuur nu eens hierheen zouden halen en we de Brigidaverering breder zouden trekken dan alleen het vee, maar ook die elementen van een sterke vrouw, de aandacht voor de armen, voor de schepping en de vrede erbij zouden betrekken?” Tijdens de jaarlijkse bronk – nog zo’n traditie in het dorp – sprak Senden er met wat mensen over en binnen de kortste keren was er een stichting opgericht en lag er een plan om het Brigidavuur naar Noorbeek te halen.

Enkele leden van de jonkheid gaan het eeuwige vuur in januari met enkele lantaarns in Kildare ophalen. “Dat klinkt eenvoudiger dan het is,” zegt Senden. “Want hoe vervoer je een brandend vuur vanuit Ierland naar Nederland? Met open vuur mag je niet het vliegtuig in, dus wordt het de boot. Eerst dachten we er nog aan om via Engeland te gaan, maar dat bleek heel ingewikkeld. We hebben contact gelegd met Stena Line en krijgen alle medewerking om met het vuurt rechtstreeks vanuit Ierland met veerboot naar Cherbourg in Frankrijk te varen.”

Vandaar rijden met de auto naar Fosses-la-Ville in de buurt van Namen in België. Dit ligt op ongeveer 100 kilometer van Noorbeek. “Bij toeval kwamen we erachter dat daar een Brigidakapel staat,” vertelt Senden enthousiast. “Die is normaal maar één keer jaar open, maar bij wijze van hoge uitzondering mogen wij daar op 25 januari een mis houden. We gaan er met een hele delegatie vanuit Noorbeek naartoe. De jonkheid draagt het vuur dan over aan de pastoor, die het vervolgens aan de schutterij geeft. Zij brengen het vuur vanuit Fosses-la-Ville te voet naar Wittem. Dat gaat in etappes en er hebben zich allerlei mensen uit het dorp gemeld die één of meer etappes willen meelopen.”

Het vuur wordt dan op 31 januari niet in Noorbeek afgeleverd, maar in Klooster Wittem. De volgende dag brengt de pelgrimsgroep van Wittem het te voet naar Noorbeek. “Dat wordt een mooi feest, verheugt pastoor Tervoort zich nu al. We gaan hen dan met de harmonie bij de Brigidabron aan de rand van het dorp afhalen en brengen het vuur in processie naar de kapel.”

De Brigidakapel in Noorbeek.

Gebed om vrede

In die Brigidakapel, die aan de voet van de kerkheuvel staat, wordt een nieuw smeedijzeren ornament geplaatst waar het eeuwig vuur op drie plekken gaat branden. Een kunstenaar is bezig om dit vervaardigen. “We hopen dat dit eeuwige vuur de pelgrims en de vele wandelaars die hier langs komen, zal aanspreken,” zegt Senden. “En dat het ze ook aanzet tot een gebed om vrede en om meer aandacht voor de armen en de schepping,” vult de pastoor aan. “Bij de Brigidaverering hoort hier traditioneel water uit de bron dat in flesjes uitgedeeld wordt om over het vee te sprenkelen. We willen daar dit jaar het element ‘licht’ aan toevoegen.”

En wat als het vuur onderweg dooft? Senden lacht: “Daar hebben we natuurlijk al rekening mee gehouden. Het wordt over drie lantaarns verdeeld, zodat er altijd minstens één blijft branden. En eenmaal in Noorbeek zullen we ook in de kerk de Godslamp ermee aanteken. Mocht het vuur in de kapel onverhoopt een keer uitgaan, dan brandt het in de kerk in ieder geval nog.”

Sint-Brigida

Brigida van Kildare werd tussen 436 en 453 in Dundalk in Ierland geboren en overleed in 523 in Kildare. Haar ouders wilden haar uithuwelijken, maar zij was christen en wilde maagd blijven. Ze bad om lelijk te worden. Haar wens werd verhoord en omdat niemand meer met haar wilde trouwen, kreeg ze toestemming om als kluizenaar bij een grote eik te gaan wonen. Er voegde zich meer vrouwen bij haar en daaruit ontstond later het eerste klooster van Ierland in Cildara (nu Kildare), wat ‘kerk van de eik’ betekent. Samen met haar medezusters zette zij zich in om in navolging van Saint-Patrick de Ieren te bekeren. Brigida geldt als tweede patroonheilige van Ierland, na Patrick. Er worden tal van wonderverhalen over haar verteld. Ze wordt vaak afgebeeld met een koe, omdat ze goedgeefs was in het uitdelen van melk en boter. Naast die van Noorbeek is ook de kerk van Middelaar aan ‘Sint-Briej’ gewijd.