Goed fout: de zeven hoofdzonden in beeld

In het Bonnefantenmuseum in Maastricht is van half oktober tot 12 januari een Een omvangrijke en unieke tentoonstelling te zien over de verbeelding van het kwaad. De expositie heeft de titel ‘Goed fout: de zeven hoofdzonden in beeld’ meegekregen.

Een grauwe eeuwigheid van folteringen in de hel; een mal duiveltje dat zich in bochten wringt om aan zijn eigen anus te ruiken; of een levensgrote halfnaakte vrouw die uitnodigend achterover leunt - is het beeld van de zonde in de zestiende eeuw kwaadaardig, dwaas of juist verleidelijk? Met de omvangrijke tentoonstelling Goed Fout: De Zeven Hoofdzonden in beeld geeft het Bonnefanten een uniek beeld van goed en kwaad in de kunst uit de lange zestiende eeuw (1450-1650).

Moreel kompas
Omdat de verboden vrucht altijd begeerlijker lijkt, richt deze tentoonstelling zich op de catalogus van alles wat slecht is: de Zeven Hoofdzonden. Meer dan ooit te voren worden in de zestiende eeuw de zonden afgebeeld, van statige personificaties tot (nog altijd) herkenbare gedragingen. Hoe verbeeld je dergelijke abstracte concepten? Wat was kwaad en wat bij omissie goed? Centraal staat de vermaarde prentserie naar ontwerp van Pieter Bruegel de Oude: De Zeven Hoofdzonden uit 1558. Verwacht een tentoonstelling over Hoogmoed, Luiheid, Gulzigheid, Afgunst, Woede, Lust en Hebzucht met bijzondere bruiklenen uit binnen- en buitenland. Waarbij de creatieve zestiende-eeuwse verbeelding van het kwaad in de tentoonstelling uitgeplozen wordt, en tegelijk als inspiratie en houvast kan dienen om de zonden van vandaag te verkennen.

Hoe verbeeld je het zondige?
Schilderijen, prenten, tekeningen maar ook verluchte handschriften, boeken en zelfs gebrandschilderd glas: deze tentoonstelling focust op de verbeelding van de zonden in de Nederlanden en wat we nu de Euregio noemen. Rondom De Zeven Hoofdzonden van Bruegel toont het Bonnefanten zijn voorlopers en inspiratiebronnen, werken van tijdgenoten en navolgers die dezelfde thema’s verbeelden, en van toegankelijke, goedkope verbruikskunst tot kostbare verzamelaarsstukken. Omdat al die beelden mensen eraan moesten herinneren hoe je juist niet moest leven, hoe belachelijk en verderfelijk de zonde was, vertellen ze ons veel over wat destijds als zondig, als kwaad werd gezien. En daarmee staat de verbeelding van de zonden heel dichtbij wat er in de maatschappij leefde.

Een spiegel voorhouden
De voorstellingen van de Zeven Hoofdzonden ontstonden in een onzekere, verwarrende en troebele tijd. Bruegels tijd was er een van klimaatextremen met zeer koude winters en slechte zomers, van oplaaiende epidemieën en gewelddadige uitspattingen van religieus extremisme. Een tijd die verbazingwekkend veel lijkt op die van ons. Daarom lenen die zestiende-eeuwse Zeven Hoofdzonden zich bijzonder goed als spiegel om op onze eigen tijd te reflecteren. Welke vorm zouden de zonden vandaag de dag krijgen, volstaat het rijtje van zeven nog wel? In een audiotour verkennen zeven vertellers, onder wie acteur en taalkunstenaar Ramsey Nasr en singer-songwriter Froukje, de rol van de hoofdzonden in de wereld van nu. Van #metoo tot klimaatproblematiek, van de christelijke traditie tot boeddhistisch gedachtegoed. In die reflectie worden de bezoekers uitgenodigd zelf ook kleur te bekennen, hun eigen zonden op te biechten en hoofdzonden te definiëren.

Bijzondere bruiklenen uit binnen- en buitenland
Deze tentoonstelling is mogelijk dankzij de ruimhartige toezegging van ruim 80 diverse kunstwerken door meer dan 20 nationale en internationale bruikleengevers: Germanisches Nationalmuseum in Neurenberg, The Phoebus Foundation in Antwerpen, Musée du Louvre in Parijs, Statens Museum for Kunst in Kopenhagen, de Breslau Foundation in New York en het Rijksmuseum in Amsterdam. Het Bonnefanten presenteert een verrassende mengeling van internationale topwerken en nog nooit eerder vertoonde, toegankelijke verbruikskunst.

Publicatie De Zeven Hoofdzonden in Bruegels tijd
In samenwerking met Waanders Uitgevers verschijnt er bij de tentoonstelling een publicatie met kunsthistorische bijdragen van Saskia Cohen-Willner, Jip van Reijen, Dorien Tamis en Wendelien van Welie-Vink en een literair essay van Leen Huet. Het rijk geïllustreerde boek is verkrijgbaar in het Nederlands en Engels. Prijs € 29,95. ISBN 978 94 6262 586 0.

Waar te zien?
Te zien: 19 oktober 2024 t/m 12 januari 2025 in het Bonnefantenmuseum in Maastricht
Conservatoren: Jip van Reijen en Dorien Tamis
Opening: 18 oktober, van 18:00 tot 20:00 uur
Aansluitend Bonnefanten Free Friday: gratis toegankelijk, van 20:00 tot 23:00 uur

Illustratie: Omgeving van Jan van Hemessen (Meester van Paulus en Barnabas?), De zondeval, ca. 1550-1560, olieverf op paneel, 200 x 168 cm. Collectie Bonnefanten, verworven met steun van de Vereniging Rembrandt en het Mondriaan Fonds. Foto Peter Cox.