De tweede zondag na Pinksteren wordt in de Nederlandse kerk Sacramentsdag gevierd. In Limburg betekent dit dat komende zondag op veel plaatsen de processie uittrekt. Met name in Zuid-Limburg is deze traditie springlevend. Letterlijk in sommige gevallen, want in Eijsden is de ‘bronk’ hét moment om de cramignon te dansen, de rijgdans die onlangs nog erkend is als immaterieel erfgoed. Een paar kilometer verderop, in Meerssen, is Sacramentsdag reden om maar liefst acht dagen het feest van het Heilig Sacrament te vieren.

Sacramentsdag valt eigenlijk op de tweede donderdag na Pinksteren. In veel landen, waaronder Duitsland, geldt dit als een vrije dag. In Nederland niet en daarom wordt het feest op de zondag erna gevierd.

Op Sacramentsdag staat het Heilig Sacrament – de aanwezigheid van God in de gezegende hostie – centraal. De gelovigen trekken dan biddend door de straten van de parochie, meestal begeleid door een muziekkorps dat speciale processiemarsen speelt. Achteraan in de stoet loopt de priester onder een baldakijn, dat de ‘hemel’ wordt genoemd, met het Allerheiligste. Dit is een monstrans – een mooi versierde houder – waarin de geconsacreerde hostie zit. De betekenis hierachter is dat God niet ver weg is, maar zich tussen de mensen bevindt en met hen door het dorp of de stad en dus ook door het leven trekt. Meestal wordt tijdens een processie ook bij een of meer zogeheten rustaltaren de zegen met het Allerheiligste gegeven.

De traditie om het feest van het Heilig Sacrament op een aparte dag te vieren, is in de Middeleeuwen in het bisdom Luik ontstaan. De Heilige Juliana van Cornillon had een speciale devotie voor het Heilig Sacrament en kreeg in een droom te horen dat daar een eigen feestdag voor in het leven moest worden geroepen. Paus Urbanus IV heeft het in 1264 voor de hele wereldkerk ingevoerd. In die tijd behoorden grote dele van wat nu Limburg is tot het bisdom Luik. Het is dus niet zo vreemd dat de sacramentsprocessie – of ‘bronk’ – hier een lange traditie kent en verweven is met allerlei dorpsfeesten. Zo wordt in Eijsden de bronk maar liefst drie dagen gevierd en is het een feest voor de hele gemeenschap dat omgeven is met allerlei tradities, zoals de cramignon. Maar ook andere dorpen in die regio kennen hun en eigen tradities.

In Meerssen bestaat een speciale devotie voor het Heilig Sacrament sinds daar 801 jaar geleden het zogeheten bloedwonder plaatsvond, later nog gevolgd door een brandwonder. In 1222 vergat een monnik om tijdens de mis water en wijn in de kelk te doen, maar toen hij de hostie brak stroomde er bloed uit. De kelk met het bloed werd tentoongesteld en Meerssen ontwikkelde zich sindsdien tot een bedevaartoord. In 1456 brak er brand uit in de kerk, maar de eucharistie kon uit de vlammen worden gered. In Meerssen wordt elk jaar vanaf de Sacramentsdag (op donderdag) een octaaf (gebedsweek van acht dagen) gehouden met elke dag bedevaartmissen en op zondag de grote sacramentsprocessie.

Ook op veel andere plaatsen in Limburg wordt dit weekeinde of een van de andere zondagen in juni een sacramentsprocessie gehouden. Ook zijn er plaatsen waar de processie in de jaren zeventig afgeschaft is, maar inmiddels weer opnieuw is geïntroduceerd. Een bekend gebruik bij de processies is om met gekleurd zand en bloemen taferelen op straat te maken, waarover alleen de priesters met het Allerheiligste mag lopen.