Preek nachtmis Sint-Christoffelkathedraal

Jes 9,1-3.5-6; Tit 2,11-14; Lc 2,1-14

Op 12 september van dit jaar begon in Mesch een serie van herdenkingen van 80 jaar bevrijding. Het zuiden van Limburg werd bevrijd (september 1944), en ook Noord-Brabant. Maar aan de Maas (Midden- en Noord-Limburg en de Gelderse en Brabantse gebieden aan de Maas) bleef de oorlog voortduren tot maart/april 1945.

Op maandag 30 december a.s. vindt vanaf de H. Hartkerk in Roermond-Oost een voettocht plaats om te herdenken dat 14 mannen op 2e kerstdag 1944 door de bezetter werden gedwongen naar Lüsekamp te lopen om er te worden gefusilleerd. Een waarschuwing voor degenen die onderdoken en niet in Duitsland wilden gaan werken. En daarna werden er alsnog 3.000 Roermondse mannen en jongens in Duitsland te werk gesteld. Er is nog steeds veel motivatie om de herinneringen aan de oorlog levend te houden.

Het Bijbelse Israël herinnert zich de oorlogen ook. Het volk herinnert zich de dagen dat het juk zwaar op hen drukte, dat het met de stok werd voortgedreven. Israël herinnert zich de ‘dreunende stampende laarzen en met bloed doordrenkte mantels’ (vers 4 is overgeslagen). Israël kent onderdrukking, deporatie en vervolging en heeft ook moeten vluchten vanuit de veilige omgeving van Juda en Jeruzalem. Er zijn altijd oorlogsspanningen geweest in de geschiedenis van de mensheid. Er zijn altijd groepen mensen geweest die anderen tot slaaf maakten.

En dan staat daar plotseling in de tekst (1e lezing Kerstavond): “Want een Kind is ons geboren, een Zoon werd ons geschonken.” Opeens een wending. Er wordt een groot licht aangekondigd, een licht dat straalt in de doodse duisternis, een nieuwe andere tijd van vrede. En dat licht komt er door de geboorte van een toekomstige Heerser, een rechtvaardige Heerser. “Rechtvaardig zal Hij de wereld regeren, de volkeren eerlijk en trouw.” De wereld heeft behoefte aan rechtvaardige leiders. Een leider die geen oorlog preekt en geen oorlog voert, die zorgt dat er vrede is met de buurlanden, een heerser die ook in de binnenlandse politiek ervoor zorgt dat iedereen kan delen in de welvaart, dat er niet wordt gediscrimineerd of onrechtvaardig onderscheid wordt gemaakt.

Ook in de oorlog worden er kinderen geboren. En dat moet ook! Want we hebben mensen nodig die de nadelen van een oorlog ervaren, maar er zelf geen schuld aan hebben en dus in staat zijn om aan de oorlog een einde te maken. Iemand die een oorlog is begonnen, kan verstrikt raken in een kokervisie/tunnelvisie (in Israël/Gaza verharden de posities alleen maar; men komt niet uit de zelf gegraven loopgraaf). Je kunt er niet meer uit, omdat je dan gezichtsverlies lijdt. Iemand anders moet het dan oplossen en een uitweg zoeken uit het conflict. Ook in de oorlog worden er kinderen geboren, moeten er kinderen geboren worden.

Sommige jonge volwassenen en sommige echtparen willen geen kinderen krijgen, omdat ze vinden dat die in deze slechte wereld nooit gelukkig kunnen worden. Ze willen het hun kinderen niet aandoen in deze onrechtvaardige wereld te moeten opgroeien. Maar op de nieuwe generatie moeten we juist vertrouwen dat zij de wereld beter maken. Op de nieuwe generatie moeten we hopen. Het zijn de pelgrims van hoop.

Ook op de vlucht worden er kinderen geboren. Jezus zelf is daarvan het grote voorbeeld. Jozef en Maria begeven zich op weg van Nazareth naar Bethlehem om zich te laten inschrijven in verband met een volkstelling. Ze zijn op reis en vinden geen rustplaats voor de nacht en voor de geboorte van het Kind. Er was voor hen geen plaats. Maar juist in deze onzekere fase van het leven van Maria en Jozef wordt het Kind geboren. Belabberde omstandigheden die medelijden in ons opwekken. Hoe kan het toch dat dit moet gebeuren!

We kennen de verhalen van kinderen die op het einde van de oorlog geboren werden in de schuilkelder, in een aardappelkistje werden gelegd en in armoedige omstandigheden hun eerste dagen moesten zien door te komen. Toch zijn die kinderen tekenen van hoop. Ze hebben zich erdoor heen gevochten, zijn het te boven gekomen. Ook in de oorlog moeten er kinderen geboren worden.

Hoop is daar waar mensen in moeilijke omstandigheden vechten voor het leven van henzelf en van anderen. Wanhoop is daar waar mensen klagen over wat er allemaal verkeerd is of verkeerd gegaan is. In elke noodsituatie is er een weg omhoog. In de coronatijd hebben veel jongeren achterstanden opgelopen in de studie en is er een breuk gekomen in hun sociale ontwikkeling.

Daar kun je over klagen, je kunt naar de onderwijsinstelling kijken of naar de overheid; dat zij daar iets aan moeten doen, maar je kunt er ook zelf iets aan doen en proberen de achterstanden in te lopen en oplossingen te zoeken. Dat is hoop. Werken aan je eigen toekomst en die van anderen.

Het Kind wiens geboorte wij vieren, wordt geboren in een wereld die getekend is door zonde en dood. Die geboorte was ook nodig. God wil de wereld en de mensen niet in hun zonde laten, maar hen redden. En God stuurt Iemand, niet een boodschap of een theorie of een leer of een morele opdracht, Hij stuurt iemand, een Redder. Die Redder heeft zelf geen deel en geen schuld aan zonde en dood, en daarom is Hij in staat een uitweg te vinden naar nieuw leven. “Heden is ons een Redder geboren, Christus de Heer.” En dat mogen wij zingend uitdragen, zodat heel de wereld het hoort en dat alle volkeren erin kunnen delen. Wij mogen zingen en uitdragen dat God zoiets wonderlijks heeft gedaan. “Heden is ons een Redder geboren, Christus de Heer.” En deze Redder werd niet geboren, omdat de wereld voldeed aan de verwachtingen van God. Dit Kind werd geboren in de wereld van zonde en dood. Want … ook in de oorlog moeten er kinderen geboren worden, ook op de vlucht moeten er kinderen geboren worden. Dat is hoop.

Ook in de oorlog worden er kinderen geboren, en dat brengt iedere keer weer hoop en vreugde met zich mee. Het komende Jubeljaar – door paus Franciscus uitgeroepen volgens de traditie iedere 25 jaar – heeft als thema ‘pelgrims van hoop’. Als wij actief blijven, het nieuwe leven een kans geven, zijn wij pelgrims van hoop. Want ook in een oorlog, of als mensen op de vlucht zijn, worden er kinderen geboren.

+ Ron van den Hout
bisschop van Roermond