Tekst: Matheu Bemelmans | Foto’s: Cecile Batens en Irene Wilms

Hoe krijg je jonge mensen naar de kerk? Het is de verzuchting van menige pastoor. Dat het niet onmogelijk is, blijkt uit een heel nieuwe ontwikkeling in enkele Limburgse parochies. Zij experimenteren sinds kort met familiemissen. En met succes.

Familiezondag, Michaëlzondag, ‘Mis & Maaltijd’. Er zijn verschillende namen voor in omloop, maar aan de basis gaat het om hetzelfde soort initiatieven: gezinnen bij de kerk betrekken door ze niet alleen naar de mis te laten komen, maar daar ook andere activiteiten aan te koppelen. Verschillende parochies in Limburg zijn hiermee aan de slag gegaan en ze blijken redelijk succesvol in hun aanpak.

Zo kent de nieuwe Stadsparochie Geleen (een fusie van acht voormalige parochies) sinds vorig jaar een maandelijkse familiezondag. Op de eerste zondag van de maand komen kinderen én hun ouders bij elkaar voor catechese, de eucharistieviering en een gezamenlijke maaltijd. “Het initiatief is ontstaan als vervolg op de grote landelijke conferentie over missionaire parochies, die vorig voorjaar in Breda is gehouden,” legt pastoor Rainer Kanke uit. “De zusters dominicanessen uit Sittard gaven samen met enkele anderen hier al catechese, maar op de klassieke manier. Dat wil zeggen: aan de kinderen. Zij wilden daar ook graag de ouders bij betrekken. Daaruit is het concept van de familiezondagen ontstaan.”

De kinderen en de ouders komen ’s ochtends rond half tien samen in een gebouw bij de Augustinuskerk in Geleen. Daar krijgen ze in groepen catechese: peuters, communicanten, vormelingen en de tussenliggende leeftijden. Er is ook een speciale groep voor de ouders. “Iedereen krijgt catechese op zijn of haar niveau,” legt Kanke uit. “We proberen het op een moderne manier te doen met filmpjes en getuigenissen.”

Kinderwoorddienst in Hoensbroek

Familiemis
Om elf uur komt iedereen samen in de kerk voor de familiemis. “We hebben het redelijk radicaal aangepakt,” zegt Kanke. “In dat weekeinde zijn er in de andere kerken van onze fusieparochie geen missen. Er is alleen die ene viering, om te laten zien dat we ook als parochie één grote familie zijn. Daarom spreken we ook niet van gezinsmissen, maar van familiemissen.” En het werkt, zo is na een jaar de ervaring van de Geleense pastoor. “Er komen hele families naar die mis toe. Het is heel leuk om te zien dat de kerk dan goed vol zit met alle generaties. We dachten in het begin dat het misschien gevoelig zou liggen als er in het hele weekeinde maar één mis zou zijn, maar dat blijkt helemaal niet het geval. Ook de parochianen uit de andere kerken komen naar die familiemis.”

De liturgie is dan afgestemd op een jonger publiek. “Maar we maken het bewust niet te kinderlijk, zodat ook ouderen zich aangesproken voelen,” zegt Kanke. “In de kerk hebben we grote led-schermen hangen waarop iedereen de teksten kan volgen. Daarop wordt ook aangegeven wanneer het de bedoeling is om te gaan staan of te knielen, zodat degenen die daar misschien niet zo vertrouwd mee zijn toch mee kunnen doen. Dat werkt heel goed.”

Na de mis is er voor de kinderen en de ouders een gezamenlijke maaltijd, om ook op die manier de sociale contacten te versterken. Kanke is heel tevreden over de deelname. “Bij die maaltijden tel ik soms wel zeventig mensen. Dat betekent dat zij vooraf ook allemaal aan de catechese hebben deelgenomen. Er is geen enkel kind dat alleen komt. Ze brengen allemaal minstens één ouder mee en vaak allebei de ouders.”

Er komen hele families naar die mis toe, het is heel leuk om te zien dat de kerk dan goed vol zit met alle generaties.

Laagdrempelig
Het catechesemoment voor ouders verzorgt pastoor Kanke niet zelf. Dat laat hij over aan enkele lekenleden van het catecheseteam. “Wanneer ik daar als priester zou gaan staan, denken mensen al snel: hij moet dat zeggen, omdat hij de pastoor is. Nu gaan ze in gesprek met iemand van hun eigen leeftijd. Dat werkt veel beter. Ik hoor daar heel positieve dingen over. De onderwerpen zijn heel laagdrempelig. Bijvoorbeeld: hoe kun je thuis bidden? Moet dat met traditionele gebeden? Kan dat ook anders? Zou je ook een liedje met de kinderen kunnen zingen? Dat soort vragen worden er behandeld.” 

De familiezondagen in Geleen worden georganiseerd door een groot team. Er is een catechesegroep, waar naast de pastoor en de kapelaan ook vier religieuzen en enkele catechisten lid van zijn. Daarnaast is er nog een facilitair team. “Zij heten de kinderen en de ouders ’s ochtends bij de deur welkom en wijzen de weg naar de ruimtes waar iedereen moet zijn,” legt Kanke uit. “Dat team verzorgt ook de maaltijd, waarvoor iedereen zelf iets van thuis meebrengt. Afgelopen zomer was het zulk mooi weer dat we zelfs een paar keer in de tuin van de pastorie hebben gezeten.”

De pastoor is heel enthousiast over het initiatief familiezondagen. “Ik ben heel happy,” zegt hij. “De sfeer is gemoedelijk en dat komt ook het familiegevoel binnen de parochie ten goede. Ik merk dat de oudere parochianen heel enthousiast zijn dat ze weer zoveel jonge mensen in de kerk zien.” Inmiddels wordt er ook aan een vervolg gewerkt. Zo worden de vormelingen uitgenodigd om lid te worden van een tienergroep. En dit seizoen gaat er in Geleen ook een 16-plusgroep van start. “Op die manier creëren we een doorlopende catechese,” zegt Kanke.

Michaëlzondagen
Een soortgelijk initiatief is vorig jaar van start gegaan in de Michaëlkerk in Herten. Kapelaan Christyraj Francis kwam daar met het idee om zogeheten ‘Michaëlzondagen’ te organiseren. “Dat hebben we nu acht keer gedaan,” zegt hij. “En ik ben heel tevreden over hoe het loopt. We gaan er dit seizoen zeker mee door.” Het concept in Herten is iets anders dan in Geleen, maar ook hier wordt geprobeerd om mensen met elkaar over het geloof te laten praten. Het programma begint met de mis, waaraan ook steeds het plaatselijke familiekoor meewerkt. Daarna is er een catechesemoment en aansluitend een gezamenlijke lunch. “We zijn samen kerk. Dat betekent dat eerst we samen bidden, dan samen groeien tijdens de catechese en vervolgens samen delen tijdens de maaltijd,” aldus kapelaan Christyraj.

De catechese gebeurt in twee groepen: één voor de kinderen en één voor de volwassenen. “We maken daarvoor gebruik van de methodes sycamore en alpha. Meestal begint dat met een filmpje over een religieus onderwerp en daarna kunnen we erover verder praten. De laatste paar keer ben ik zelf vooraf naar mensen thuis gegaan om hen te interviewen over het onderwerp van die zondag. Die filmpjes laten we dan zien. Mensen vinden dat erg leuk en het werkt heel goed.” Gemiddeld nemen er in Herten elke maand zo’n vijftig tot zeventig belangstellenden aan de Michaëlzondagen deel. “Elkaar ontmoeten om samen te groeien in geloof is heel belangrijk,” zegt de kapelaan.

Catechese voor volwassenen in Herten.

Parkstad
Ook in de regio Parkstad worden verschillende initiatieven ontwikkeld. Zo begint de parochie Heerlen-Noord dit najaar met vieringen op zondagmiddag, in de hoop dat dit een nieuwe groep mensen aanspreekt. Een keer per maand is die mis ook in het Engels. Een paar kilometer verderop in Hoensbroek is de parochie eind augustus ook met familiemissen gestart. “De eerste keer was fantastisch,” zegt initiatiefneemster Marjolein Manten-de Witt. “Iedereen was zeer onder de indruk, zelfs geraakt.”

Manten is al langer actief in de kerk. Ze helpt mee bij de communievoorbereiding en is begin dit jaar lid geworden van de Diocesane Pastorale Raad van het bisdom. “In coronatijd merkten we dat het heel moeilijk was om andere gezinnen te ontmoeten,” zegt ze. “Dus toen het weer mocht, zijn we gaan zoeken naar mogelijkheden om iets nieuws te organiseren.” Ze werkte mee aan het project ‘Mis & Maaltijd’ in Sittard en Limbricht en is ook betrokken bij het initiatief ‘Gezinszondag’, dat vanaf dit najaar elk kwartaal bij de zusters karmelietessen in Sittard wordt gehouden.

In haar eigen parochie in Hoensbroek wist ze pastoor William van Dijck te enthousiasmeren om ook iets voor gezinnen op te zetten. “We waren al langer van plan om iets met kinderwoorddiensten te gaan doen,” vertelt hij. “Ook met het oog op de voorbereiding voor de eerste heilige communie. Ik wil gezinnen graag eerder leren kennen en niet pas als de kinderen de communie doen, want dan kun je geen band opbouwen. Zo zijn we op het idee voor de familiemissen gekomen.”

De pastoor vroeg enkele kerkbetrokken jonge echtparen om de muziek te verzorgen, waardoor de vieringen goed bij de doelgroep aansluiten. “De hele sfeer moet op families gericht zijn,” vindt Van Dijck. “Zij moeten er een goed gevoel aan overhouden.” Dat was tijdens de eerste editie eind augustus zeker het geval. De pastoor schat dat er tien tot vijftien gezinnen op afgekomen waren, met in totaal zo’n twintig kinderen. “De parochiecatechete heeft de kinderwoorddienst verzorgd. Het was een heel mooie mis. Ook de vaste parochianen voelden zich hierdoor erg geraakt. Daarna was er een bijeenkomst met een hapje een drankje. Daar zijn ze allemaal naartoe gekomen. Het was heel gezellig.”

Grenzen loslaten
Voor pastoor Van Dijck is de familiemis geen op zichzelf staand project, maar onderdeel van een aantal nieuwe initiatieven die de parochie op stapel heeft staan. “Ik ga de scholen benaderen om te zien of we iets samen kunnen doen. Verder beginnen we met een nieuwe tienergroep en voor volwassenen is er een geloofscursus 2.0 opgezet. We doen dit alleen maar omdat ik weet dat er animo voor is. Anders zou het geen zin hebben. Een paar gezinnen uit de parochie hebben een breed netwerk en zij brengen mensen uit de hele regio mee.”

Daar zit volgens Marjolein Manten ook de sleutel van het succes. “Durf over je grenzen heen te kijken. Hoensbroek is een fusieparochie. De pastoor hoeft zich niet meer druk te maken over samenvoeging van kerkbesturen of sluiting van kerken. Daardoor komt er energie vrij om nieuwe initiatieven te nemen. Ik merk dat andere parochies nog te veel met die oude structuren bezig zijn. Maar gezinnen vragen zich helemaal niet af of ze bij de ene of bij de andere parochie horen. Die gaan naar een gemeenschap die hen aanspreekt. Mijn tip: durf parochiegrenzen los te laten en op bredere schaal iets nieuws te beginnen. Geef het wel de kans om te groeien.”