Preek Mgr. De Jong tijdens requiemmis voor emeritus paus Benedictus XVI
woensdag 4 januari 2023

1e Lezing Hooglied 2,8-17
2e Lezing Joh. 4, 7-18
Evangelie: Joh. 21,4-19

“Hebt ge me lief?”, hoorden we Jezus aan Petrus vragen…. Ti amo, signore… Heer, ik bemin U, waren paus emeritus Benedictus de XVIe  zijn laatste woorden… Drie encyclieken heeft paus Benedictus geschreven: Deus Caritas est. Spe Salvi, Caritas in veritate… Ze gingen voornamelijk over de liefde. De liefde tot God, de liefde tot onze medemens, maar vooral over de liefde van God voor ons, zoals de tweede lezing ons voorhield. Die liefde heeft hij ook uitgestraald.

U kent zijn biografie…
16 april 1927 werd hij geboren als derde kind van Jozef en Maria Ratzinger. Zijn 2 jaar oudere broer Georg wordt leider van een beroemde koorschool; zijn 6 jaar oudere zus Maria zal hem jaren lang dienstbaar zijn.

Van `43-`45 was hij opgeroepen in de Luftwaffe en later in de Wehrmacht als infanterie soldaat. In `45 loopt hij, Loopt hij, gewond aan een arm, weg en wordt door de Amerikanen krijgsgevangen genomen. Wordt dan een paar maanden later vrijgelaten. Bij het zien van zijn ouderlijk huis, zei hij bij zichzelf: “Das himmlische Jerusalem hätte nicht schöner aussehen können… “

‘46-51 studeerde hij theologie in Freising, waarna hij in 1951 samen met zijn broer priester gewijd wordt.

In 1953 promoveerde Ratzinger in de theologie op een proefschrift, getiteld ‘Volk und Haus Gottes in Augustins Lehre von der Kirche’, waarna hij docent wordt aan de theologische faculteit in Freising.

In 1957 habiliteerde hij met een dissertatie over de geschiedenistheologie van Sint-Bonaventura. Al snel daarna wordt hij in 1958 hoogleraar dogmatiek aan de universiteit Freising, in 1959 te Bonn en vervolgens in 1966 Tübingen, waar ook Hans Küng doceerde, waarmee hij het toen nog theologisch goed kon vinden. In datzelfde jaar waren er studentenprotesten, waarbij een student zijn microfoon afpakte. Dat was voor hem de druppel in Tübingen.

In de tussentijd was hij van 1962-1965 theologisch raadgever van zijn bisschop tijdens het Tweede Vaticaans Concilie. Daar zou hij ook bisschop Karol Wojtyla ontmoeten, onder en met wie hij later zoveel zou samenwerken.  

Van 1969-77 Was hij vervolgens hoogleraar dogmatiek in Regensburg. In 1977 vroeg St. Paus Paulus VI hem Aartsbisschop van München-Freising te worden, 50 jaar oud. Daarmee was een kardinaalshoed verzekerd. Bij zijn bisschopswijding koos hij als wapenspreuk Cooperatores veritati, medewerkers met de waarheid, uit de 3e Brief van de apostel Johannes. Een interessante tekst omdat hij zowel over de waarheid als de gastvrijheid gaat.

De heilige paus Johannes Paulus II benoemde hem drie jaar na zijn aantreden, in 1981, hoofd van congregatie voor geloofsleer, waar hij, zoals ik in Rome hoorde, de zaakjes goed voor elkaar had.

2005 werd hij in een conclaaf van maar 2 dagen tot Paus gekozen. In het jaar des Heren 2013 is hij teruggetreden als paus, en met oudjaar 2022 gestorven…

Weten we nu wie was hij?
Als je iemand ten diepste wilt kennen, vraag hem naar:

1. zijn voorkeurs-spiritualiteit
Aan de universiteit kun je Maior en minor studeren. Je hebt hoofdvakken en bijvakken. Zijn voorganger JP II was zeer beïnvloed door Karmelieten en de Montfortanen, zijn opvolger Franciscus is Jezuïet, maar hangt ook Franciscus aan. Hijzelf is, zoals zijn naam aangeeft, zeer verwant met de Benedictijnen, maar heeft tevens een Augustijnse en Franciscaans mystieke ziel, zoals die tot uitdrukking komt in St. Bonaventura.

2. kinderen vragen naar je lievelingsdier… en kleur, etc…  
Jozef Ratzinger was zeker een liefhebber van katten, hoezeer hij ook een Duitse Herder van het geloof was… “Uit onderzoek van Denis Guastello van de Carroll University uit Wisconsin is namelijk gebleken dat kattenmensen in het algemeen introvert en gevoelig zijn, terwijl hondenmensen zichzelf eerder als levendig en actief omschrijven… “Het is vrij logisch dat actieve mensen van honden houden,” licht onderzoeker toe. “Ze gaan en moeten ermee op pad, naar buiten, lopen, mensen ontmoeten met hun hond. Terwijl je als kattenliefhebber misschien eerder thuis op de bank een goed boek leest met een kat op schoot die niet naar buiten hoeft. Dit komt dus overeen met wat het dier nodig heeft en wil. Verder is uit het onderzoek gebleken dat kattenmensen vaker op zichzelf zijn en hondenmensen zich juist goed gedijen in groepen… We lijken dus te kiezen voor een huisdier dat op ons lijkt.”[1] Dit lijkt hem wel erg goed te typeren…

3. We kennen hem vanuit zijn 3 encyclieken
Met als onderwerpen Liefde, hoop en de waarheid van het geloof, de drie met elkaar verbonden deugden… De grootste is de liefde…

Deus Caritas est, God is liefde…, zoals ook in de tweede lezing… het doel van de mens is bemind te worden en te beminnen… God ook na zijn dood te leren kennen is het doel van de mens. Dat, bidden we, moge hij nu ervaren.

De hoop: Spe Salvi een heel diepe encycliek, die spreekt over onze christelijke hoop, die meer is dan een vooruitgangsgeloof

Caritas in Veritate: daarin stelt hij dat de waarheid en liefde elkaar nodig hebben. Waarheid zonder liefde is dood; liefde zonder waarheid is leeg.

4. De boom kent men aan de vruchten
Een goede boom brengt goed vruchten voort (). Welke vruchten heeft deze paus gebracht… zijn gaven waren zeker vriendelijkheid en bescheidenheid. Hij heeft een enorme werkkracht getoond. 16 volumes van 600 pp. zijn er inmiddels van zijn theologische werken, lezingen, interviews uit.  Hij was een echte leraar. Ook een Duitse Professor. Hij vond het tijdens de wereldjongerendagen in Keulen maar niets dat hij tijdens zijn toespraken onderbroken werd. Ik ontdekte toen ook dat pausen, als ze niet ex cathedra spreken, niet onfeilbaar zijn. Hij zei namelijk na een bijeenkomst met de bisschoppen: “En nu gaan we de H. Mis vieren.” Die stond echter niet op het programma…

Misschien wordt hij meer herinnerd meer om wat hij niet deed… tot voor kort heeft hij nog beschuldigingen gekregen van het niet op tijd ingrijpen. Dat was ook lastig voor hem. Hij was meer leraar dan bestuurder, hoewel hij als paus stevige strafprocessen heeft uitgevaardigd tegen priesters. Aan het einde van zijn pontificaat gingen er allerlei dingen mis. Er waren de Vatileaks, de financiële situatie van het Vaticaan was niet transparant genoeg voor de Italiaanse en Europese banken, het Staatssecretariaat was niet tevreden met de staatssecretaris, zijn gezondheid ging achteruit. Hij mocht niet meer naar Brazilië vliegen voor de wereldjongerendagen. Kortom, de zaken liepen hem uit de hand. In gebed heeft hij toen besloten zich terug te treden, niet uit angst of lafheid, maar opdat de kardinalen een beter voor de bestuurlijke taken toegeruste paus zouden kunnen kiezen.

Voor ons bisdom heeft hij veel betekend.
Niet zozeer bestuurlijk, als wel als theoloog. Onze voormalig Vicaris Generaal Hubert Schnackers is bij hem mogen promoveren, anderen hebben bij hem gestudeerd. Hij was regelmatig gastspreker op de studiedagen van het seminarie.

Ook was hij door Mgr. Gijsen gevraagd theologisch adviseur te worden van het seminarie. Zo heeft hij de volgorde van de ecclesiologie, de leer over de Kerk, en de Christologie omgedraaid…. Mgr. Gijsen vond dat studenten zo snel mogelijk een zo goed mogelijk idee moesten krijgen van de betekenis van de Kerk. Maar Prof. Ratzinger vond toch dat men eerst Jezus goed moet kennen om de Kerk te begrijpen.

Via zijn promovendus, Mgr. Dr. Schnackers, kregen we zijn boek Eschatologie. Tot und ewiges Leben te bestuderen. Daar leerden we o.a. dat het eeuwig leven nu al begint. In de doop zijn we immers al met Christus begraven en verrezen. De dood is slechts een drempel naar een verder leven. Zo mogen we ook nu al in die vreugde leven. En moge hij dat nu zelf ervaren.

Hij heeft er dus toe bijgedragen dat zo’n honderdvijftig priesters theologisch goed gevormd werden, priesters die nu in alle delen van het land werkzaam zijn, en waarvan er meerderen ook bisschop zijn geworden. Hij heeft zo een grote invloed gehad op het denken van een heel generatie priesters en bisschoppen.

Wat wil hij ons meegeven?
In zijn geestelijk testament stelt hij dat we niet bang hoeven te zijn voor de wetenschap. Als gelovigen en wetenschappers kunnen we elkaar bij de les houden. Hoe het ook zij… wie hij ook was, met zijn sterke en zwakke kanten: uiteindelijk was hij de opvolger van Petrus. Dat overstijgt alle menselijke geschiktheden. Kijk eens naar de persoonlijkheid van Petrus… Jezus heeft hem toch uitgekozen. Mogen we hem zo blijven zien, als de vertegenwoordiger van Christus. Moge Gods oordeel over hem barmhartig zijn, bidden we in de uitvaartliturgie. Bedankt, emeritus paus Benedictus, voor alles! We bidden voor u! Moge u zich zo spoedig mogelijk thuis voelen in het hemels Jeruzalem!