Tekst en foto’s: Matheu Bemelmans

Rond 2 november worden veel grafstenen extra opgepoetst en van bloemen en lichtjes voorzien. Allerzielen is elk jaar een moment om stil te staan bij overleden dierbaren. De laatste jaren doen allerlei nieuwe vormen van begraven en herinneren hun intrede. Een daarvan is de R.-K. Urnenhof in Sittard. Tot nu toe het enige overdekte columbarium van Nederland.

De deur van de voormalige Bernadettekerk in de Sittardse wijk Baandert staat deze maandagmorgen al wagenwijd open. Vrijwilliger en coördinator Hub Graat (74) komt naar buiten gelopen. “Welkom in de Urnenhof,” zegt hij gastvrij. De gepensioneerde bouwkundige is al meer dan 30 jaar als vrijwilliger in de kerk actief. Eerst als kerkmeester van de Bernadetteparochie en toen die ging samenwerken met andere Sittardse kerken, werd hij ook bestuurder van de federatie. Met als portefeuille het beheer van gebouwen.

Een van de belangrijkste klussen die Graat te klaren had, was de herbestemming van de Bernadettekerk. “Het gebouw is in 1968 ingezegend,” vertelt hij. “Maar vanaf 2005 werd in het kerkbestuur voorzichtig over sluiten en herbestemmen nagedacht. Allerlei opties passeerden de revue, totdat toenmalig deken Wilbert van Rens met het voorstel kwam om er een columbarium van te maken. Dat is een muur met nissen, waarin je urnen kunt zetten. Op heel veel kerkhoven kom je die tegen. Zijn voorstel was om deze kerk in haar geheel om te vormen tot een overdekt columbarium. Hij had dat in Duitsland ergens gezien en het leek hem ook een goede nieuwe bestemming voor dit kerkgebouw.”

Graat ging aan de slag met architecten en uiteindelijk kwam er een ontwerp uit van 28 vierkante stalen zuilen. Elke zuil – ook stele genoemd – biedt plek aan 32 urnen. Voor elke urn komt een afdekplaat met daarop een RVS-naamplaatje van degene wiens as erachter rust. “We kunnen er eventueel nog 28 zuilen bij plaatsen, maar voorlopig zijn dit er voldoende,” vertelt Graat, terwijl hij voorgaat naar de urnenzaal. “Kijk, dit was vroeger de kerkruimte. Alle banken zijn eruit en we hebben de steles in een V-vorm opgesteld, waardoor er een heel mooi ruimtelijk perspectief ontstaat.”

In het midden van de voormalige kerk ligt een grote zwerfkei met een kuiltje voor wijwater. Rond de kei staan tientallen vazen met bloemen. Graat: “Een van de huisregels is dat bij de urnen zelf geen bloemen of andere spullen gezet mogen worden om te voorkomen dat het een rommeltje wordt, maar bij deze kei mag dat wel.” Daar bestaat ook de mogelijkheid om een noveenkaars te branden.

Tegen een van de grote zijramen is een enorm glaskunstwerk van Libert Ramaekers geplaatst. “Dit stond vroeger tegen de achterwand van het priesterkoor. Toen de kerk gesloten werd, wisten we niet goed wat we ermee aan moesten,” vertelt Graat. “Het werd tijdelijk aan de zijkant tegen dit raam geschoven en dat bleek een gouden greep, want als nu de zon erdoorheen schijnt, zorgt dat voor prachtig sfeerlicht. Lang voordat hij kon weten welke bestemming dit gebouw zou krijgen, heeft Ramaekers met dit kunstwerk de overgang van leven naar dood al willen symboliseren. Alsof het zo moest zijn,” merkt Graat op.  

Bij de inrichting van de urnenhof is geprobeerd zoveel mogelijk materiaal uit de kerk te hergebruiken. Zo zijn steunberen van het voormalige altaar gebruikt als sokkel voor een kruisbeeld bij de ingang. De altaartafel zelf is ingekort en staat nu in de dagkapel bij de ingang. “Bijzetting van een urn doen we altijd met een korte viering door de diaken. De familie komt bij elkaar in de dagkapel en van daaruit trekken we met de urn in een kleine processie naar urnenzaal. De diaken spreekt een aantal gebeden uit, voordat de urn in de nis wordt geplaatst. We waken ervoor dat het geen tweede uitvaart- of crematiedienst wordt, maar zorgen wel dat het stijlvol gebeurt.”

Inmiddels is ook deken Rob Merkx even komen binnenwandelen. Toen hij een paar jaar geleden in Sittard benoemd werd, was de urnenhof al in gebruik en hij is er enthousiast over. “Ik vind het een heel mooie herstemming voor een kerkgebouw,” zegt hij. “Als gelovigen willen we graag een waardige rustplaats voor onze overledenen. Dit gebouw leent zich daar uitstekend voor. Het blijft op die manier in topconditie en de parochianen vinden dit ook een geweldige oplossing. Niemand heeft het gevoel dat de kerk weg is.”

Een groep van twaalf vrijwilligers zorgt ervoor dat de voormalige kerk dagelijks open is, zodat nabestaanden hun dierbare kunnen bezoeken. De vrijwilligers zorgen ook dat de urnenhof er altijd tiptop uitziet. Het gebouw is nog steeds eigendom van de parochie, die daarmee ook inkomsten heeft uit de ‘grafrechten’ van de urnennissen. Het achterste deel van de kerk is afgescheiden en verhuurd aan een plaatselijke uitvaartondernemer, die daar een rouwcentrum heeft ingericht. “De twee bestemmingen staan los van elkaar, maar sluiten natuurlijk wel mooi bij elkaar aan,” meent Graat.

Als naam is bewust R.-K. Urnenhof gekozen om daarmee geen misverstand te laten bestaan over de identiteit van deze bijzondere ‘begraafplaats’. “Maar iedereen is welkom,” haast Graat zich te zeggen. “Als niet-katholieken hier een urn willen bijzetten, kan dat zonder meer. Ook een bijzetting onder leiding van een dominee of een humanistisch raadsman is geen probleem, toch deken,” zegt hij met een schuin oog naar Merkx, die dat volmondig beaamt: “We gaan hier geen eucharistievieringen doen, maar een gebedsviering of een korte herdenkingsdienst is geen probleem.” Sterker: de jaarlijkse allerzielendienst van de Sittardse binnenstadparochies vindt al enkele jaren in de urnenhof plaats. Merkx: “Die is altijd goed bezocht en mensen vinden dit een heel mooie plek hiervoor.”

De Sittardse Urnenhof bestaat dit jaar tien jaar. Van de ruim 900 plekken zijn er inmiddels meer dan 100 bezet. Veelal door parochianen uit Sittard, maar ook met mensen van elders, zegt Graat. “Vlak over de grens in Duitsland is belangstelling en onze meest verre bijzetting kwam uit Schotland.” Dat betrof de urn van oud-Fortunavoetballer Fernando Ricksen, die vier jaar geleden aan een ernstige ziekte overleed en in de urnenhof zijn laatste rustplaats gekregen heeft. Heel bijzonder vindt Graat ook de plek waar voormalig kerkmusicus Pierre Stijnen is bijgezet. “Zijn urn staat in een van de zuilen op het voormalige priesterkoor. Exact op de plek waar hij bij leven vele jaren het koor heeft gedirigeerd.”

De voormalige Bernadettekerk ligt aan de Baandert 21 in Sittard.
De R.-K. Urnenhof is van 1 april tot 1 november dagelijks geopend van 10 .00 uur tot 17.00 uur
en van 1 november tot 1 april van 11.00 uur tot 16.00 uur.
Meer informatie: www.urnenhof.nl