Tekst: Matheu Bemelmans / Foto’s: Ramon Mangold

Begin augustus verzamelen zich honderdduizenden katholieke jongeren in de Portugese hoofdstad Lissabon om daar samen de Wereldjongerendagen te beleven. Ook vanuit Nederland nemen enkele honderden jongeren hieraan deel. De WJD zijn na 40 jaar een niet meer weg te denken evenement op de kerkelijke kalender.

Voor Nederlandse begrippen is het een beetje surrealistisch: honderdduizenden, soms zelfs miljoenen, jongeren die bij elkaar komen om samen hun geloof te vieren en de paus toe te juichen. Waar in kerken in ons land vooral veel grijze hoofden te zien zijn, is dat in de wereldkerk heel anders. Die is jong en vitaal, zo blijkt tijdens elke editie van de WJD. “Dat is ook de grote kracht van de Wereldjongerendagen,” zegt pastoor George Dölle, die de WJD-reis vanuit het bisdom Roermond coördineert. “In hun parochie zijn Nederlandse jongeren vaak de enige of met een heel kleine groep leeftijdgenoten. Tijdens de WJD zien ze dat er honderdduizenden jongeren zijn die enthousiast zijn voor Jezus. Dat is een enorme opsteker.”

Bij gelegenheid van het Heilig Jaar van de Verlossing (1983-1984) nodigde paus Johannes Paulus II katholieke jongeren van over de hele wereld uit om naar Rome te komen. Op 15 april 1984 stonden er ruim 300.000 jongeren op het Sint-Pietersplein. Toen een jaar later de Verenigde Naties een 'Internationaal Jaar van de Jeugd' uitriepen, werd de uitnodiging herhaald. Opnieuw kwamen de jongeren massaal naar Rome. Een nieuwe traditie was geboren. De eerste twee edities besloegen één dag. In de jaren erna ontwikkelden de WJD zich tot een meerdaags katholiek jongerenfestival, dat eens in de twee of drie jaar ergens in de wereld wordt gehouden.

Bekijk de foto's van de Wereldjongerendagen 2023

Grootste jongerenevenement
Als eerste stad buiten Rome was in 1987 Buenos Aires in Argentinië aan de beurt om de volgende Wereldjongerendagen te organiseren. Het werd een megasucces met een miljoen deelnemers. Daarna volgden steden in alle werelddelen elkaar op: Santiago, Częstochowa, Denver, Parijs, Toronto, Keulen, Sydney. De onbetwiste kroon spanden de Wereldjongerendagen van 1995 in Manilla op de Filippijnen. Hier kwamen maar liefst vijf miljoen jongeren op af. Deze editie van de WJD geldt nog altijd als de grootste mensenmassa die ooit voor één evenement bij elkaar is geweest.

Ook de edities van daarna haalden niet meer dit soort astronomische aantallen, hoewel Rio de Janeiro (2013) met 3,7 miljoen en Krakau (2016) met 3,5 miljoen deelnemers toch dicht in de buurt kwamen. De laatste WJD van 2019 in Panama waren met ‘slechts’ zevenhonderdduizend deelnemers heel bescheiden, mede omdat ze in januari plaatsvonden: zomervakantie op het zuidelijk halfrond, maar midden in het studiejaar van jongeren op het noordelijk halfrond.

Voor de WJD van dit jaar is weer voor de zomervakantie in Europa gekozen. De Portugese hoofdstad Lissabon bereidt zich al maanden voor op wat komen gaat. Er is een hele organisatie opgezet met honderden vrijwilligers die alles in goede banen moeten leiden. Het worden de eerste Wereldjongerendagen na de coronapandemie. Het is dus even spannend of de jongeren terugkomen en hoe zo’n massale samenkomst van mensen uitpakt. Maar dit voorjaar hadden zich al meer dan 550.000 jongeren ingeschreven. Dus het belooft weer een mooie editie te worden.

Waardevolle contacten
Vanuit Nederland zijn er diverse reisinitiatieven. De meeste daarvan worden gefaciliteerd door het Huis voor de Pelgrim in Maastricht. Daar hadden zich begin juni bijna 500 jongeren aangemeld. Daarnaast zijn er ook nog parochies en bewegingen die op eigen gelegenheid met een groep jongeren naar Lissabon reizen. Het bisdom Roermond heeft zich aangesloten bij een gezamenlijke reis met de bisdommen Breda, Rotterdam en Utrecht. Hoewel de eigenlijke WJD pas op 1 augustus beginnen, vertrekken zij al op 24 juli vanuit Nederland. De heenreis voert via Parijs, Lourdes en Burgos in Noord-Spanje om op 28 juli in het Portugese bisdom Guarda aan te komen voor de zogeheten ‘Days in the diocese’ (dagen in het bisdom). Hier wordt een gezamenlijk programma met lokale jongeren aangeboden als voorbereiding op het hoofdprogramma enkele dagen later in Lissabon. “Persoonlijk vind ik deze ‘Days in the diocese’ het meest waardevol,” zegt pastoor Dölle. “Hier komen jongeren echt in contact met leeftijdgenoten uit een ander land. Ze logeren dan in gastgezinnen in lokale parochies en er ontstaan vriendschappen die ook na de WJD doorgaan. Het centrale programma is ook heel inspirerend, maar het is massaler, waardoor er minder gelegenheid is voor echte uitwisseling.”

Dat neemt niet weg dat veel jongeren juist die grootschalige ontmoeting heel erg waarderen. “Er hangt een festivalsfeer en dat spreekt jongeren enorm aan,” zegt Dölle. “Als je tijdens de WJD door zo’n stad loopt, zijn er overal podia met activiteiten en optredens. Vaak van christelijke bands waar ik nog nooit van gehoord heb, maar die de jongeren via internet wel kennen en waar ze heel enthousiast over zijn.” Daarnaast zijn er dagelijks vieringen, catechesemomenten en een gezamenlijke kruisweg. Dölle: “De reis is niet alleen een vakantie, het is ook een echte bedevaart.”

Thema 2023

Het Thema van de WJD 2023 luidt: ‘Maria stond op en ging met spoed’. Het is een zin uit het evangelie volgens Lucas over het bezoek van Maria aan haar nicht Elisabeth, nadat ze ‘ja’ gezegd had op de vraag van de engel of ze de moeder van Christus wilde worden. Het activerende thema moet uitgelegd worden als een aansporing voor jongeren om – net als Maria – ja te zeggen op de roepstem van God en vervolgens met ‘gezonde haast’ op pad te gaan om hun missie in het leven te volbrengen. In de brief waarmee hij het thema aankondigde vroeg de paus aan de jongeren: “Hoe bewegen jullie je door het leven? Blijven jullie stilstaan in neerslachtigheid, apathie en pessimisme? Of denk je verder in de toekomst, met oog en aandacht voor de anderen, geleid door de Heer?”

Aansprekende happening
De meeste jongeren die vanuit Limburg aan de WJD deelnemen, zijn op de een of andere manier kerkbetrokken: als acoliet, als lid van een jongerenkoor of van een jongerengroep. “Maar ze zitten echt niet allemaal elke zondag in de kerk,” zegt Dölle. “In die zin zijn het doorsnee jongeren. Ze schrijven in, omdat ze wel gelovig zijn en zo’n grote happening met andere jongeren hen aanspreekt. Pas gaande de reis ontwikkelt zich bij de meesten ook een diepere, gelovige motivatie. Je merkt dat zo’n internationale ontmoeting jongeren een boost geeft om ook na afloop meer met hun geloof te gaan doen.”

Het onbetwiste hoogtepunt van de Wereldjongerendagen is elke keer de komst van de paus en de gezamenlijke vieringen met hem op een groot veld of, zoals in 2013 in Rio de Janeiro, op het strand. Hoewel de afstand naar het podium soms wel een kilometer beslaat en de paus een wit stipje in de verte is, vinden de meeste jongeren het toch wel indrukkend dat hij erbij is, zegt Dölle. “Overal op het veld staan grote schermen, zodat je het toch goed kunt volgen wat hij zegt.” De drie pausen die tot nu toe de Wereldjongerendagen bezocht hebben – Johannes Paulus II, Benedictus XVI en Franciscus – hebben de jongeren steeds aangemoedigd om een stap in het geloof te zetten en ‘opgeladen’ met de ervaringen van de WJD terug te keren naar hun dagelijks leven en daar getuigenis af te leggen van Christus. 

De avond voor de grote slotviering is er steevast een avondwake op hetzelfde terrein. Daarna blijven alle deelnemers op het veld bivakkeren. “Hoewel het heel massaal is, kun je ook daar interessante contacten opdoen als je net met je slaapzak naast iemand uit een heel ander land komt te liggen,” weet Dölle van voorgaande keren. Aan het einde van de slotviering wordt meestal bekend gemaakt waar en wanneer de volgende Wereldjongerendagen worden gehouden. Iedereen heeft dan weer twee, drie jaar de tijd om zich op de volgende ontmoeting voor te bereiden.

De slotviering met de paus op zondag 6 augustus wordt door KRO-NCRV live op televisie uitgezonden. Ook op het platform www.katholiekleven.nl zijn tijdens de WJD voortdurend updates van te vinden. Meer info is ook beschikbaar op www.wjd.nl

WJD-kruis

Na de eerste editie van de Wereldjongerendagen schonk paus Johannes Paulus II een eenvoudig houten kruis aan de jongeren en gaf hen ook een opdracht mee: “Mijn beste jongeren, aan het einde van het Heilig Jaar vertrouw ik jullie het teken van dit Jubeljaar toe: het kruis van Christus! Draag het over de hele wereld als een symbool van de liefde van Christus voor de mensheid en verkondig aan ‘vinden zijn,” zo zei hij op 24 april 1984. Sindsdien heeft dit kruis bij alle Wereldjongerendagen een centrale plek gehad. Tussen de internationale WJD door reist het de hele wereld over: van de Noordpool tot het Amazonegebied van Ground Zero in New York tot in een gevangenis. Vaak wordt het door jongeren van de ene plek naar de andere gedragen. Het WJD-kruis is ook al eens in Nederland geweest. Er is ook een eigen Nederlands WJD-kruis dat vorig najaar een rondgang langs alle bisdommen heeft gemaakt.

Wereldjongerendagen

In 1984 werden de eerste Wereldjongerendagen gehouden.

Dit jaar vindt het evenement voor de zeventiende keer plaats.

Een overzicht van alle WJD’s tot nu toe.

1984: Vaticaanstad (Italië)
1985: Rome (Italië)
1987: Buenos Aires (Argentinië)
1989: Santiago de Compostela (Spanje)
1991: Częstochowa (Polen)
1993: Denver (Verenigde Staten)
1995: Manilla (Filipijnen)
1997: Parijs (Frankrijk)
2000: Rome (Italië)
2002: Toronto (Canada)
2005: Keulen (Duitsland)
2008: Sydney (Australië)
2011: Madrid (Spanje)
2013: Rio de Janeiro (Brazilië)
2016: Krakau (Polen)
2019: Panama Stad (Panama)
2023: Lissabon (Portugal)