Landelijk wordt op zaterdag 15 en zondag 16 september een actie gehouden met als oproep: ‘Breng eens iemand mee naar de kerk.’ Nog niet zo’n slecht idee. We moeten immers veel uitnodigender zijn en niet zo vreesachtig. Want waar het hart van vol is, daar loopt immers de mond van over. Als de kerk voor jou betekenis heeft, nodig dan iemand uit. De kerk is de moeite waard.

Om mensen over de streep te trekken, is voor dat initiatief de pakkende titel ‘kerkproeverij’ bedacht. Men wil mensen op deze wijze nieuwsgierig maken voor de kerk. Aanvankelijk deed het woord ‘kerk-proeverij’  mijn wenkbrauwen fronsen, maar bij nader inzien moet ik toegeven: ‘goed gevonden’.

Waarom reageerde ik aanvankelijk zo achterdochtig? Ik vreesde namelijk, dat het gros van de mensen zich bij het woord ‘proeverij’ zijn eigen voorstelling maakt. Ze zien in de kerk al een groot ‘preuvenemint’ voor zich, zoals dat onlangs nog op het Vrijthof in Maastricht is georganiseerd. De toprestaurants en de topkoks maken van de gelegenheid gebruik om de Limburgse gastronomie te promoten en te tonen tot welke culinaire hoogstandjes de ‘mensen in de keuken’ in staat zijn. Een ‘Eldorado für Feinschmecker’. Zouden we in analogie aan dat gebeuren niet ook onze kerken moeten open stellen voor een soortgelijke proeverij? Wordt dat met de term ‘kerkproeverij’ gesuggereerd? Daar heb ik moeite mee, want mensen maken zich van zo’n proeverij al snel verkeerde voorstellingen. Er leven immers bij sommige mensen valse voorstellingen over liturgie en ze denken bijvoorbeeld aan de miswijn, die men er zou kunnen proeven. Of dat ze mogen aangeven welke smaak hostie hun voorkeur heeft. Ik en andere gelovige mensen spreken nooit zo over de heilige Hostie en de heilige Wijn, die tijdens de consecratie door de woorden van de priester in het Lichaam en Bloed van Christus veranderd worden. Van de Eucharistie kan men geen proeverij maken. We weten dat Jezus ons op de avond voor zijn lijden de Eucharistie heeft nagelaten als het teken waaronder Hij bij ons wil blijven. Dit teken heeft Jezus daarna Zijn leven gekost. Dat kan nooit onderwerp worden van een gezellige proeverij. 

Dat bezwaar blijft dus overeind, maar toch heb ik mijn mening bijgesteld. Dat heeft te maken met de andere betekenis die we ook aan het woord ‘proeven’ kunnen geven. Proeven kan ook uitgelegd worden in de richting van ‘kennis maken’. Het woord wijst op de zintuigen die ons meer laten ervaren dan datgene wat wij met onze ogen zien en onze oren kunnen horen. Het woord voorkomt, dat we iets ‘hap-snap’ als fastfood inslikken. Er is zelfs een hele economie rond de fastfood opgebouwd, maar fastfood is niet culinair en heeft geen cultuur. Het is de snelle en meestal vette hap, die als enig doel heeft zo snel mogelijk onze maag te vullen en om ons zo te voederen. Onnadenkend wordt de hap in snel tempo naar binnen gewerkt. Ons kerkbezoek is voor velen helaas eveneens tot een snelle hap geworden. Wat er gebeurt, mag niet te lang duren, zodat we weer snel buiten zijn. Men neemt niet de tijd om te proeven wat de kerk uitstraalt en wat de kerk ons aan heiligs te bieden heeft.

Op ‘proeven’ daarentegen is de slogan ‘hapt-zo-heerlijk-weg’ niet van toepassing. Proeven nodigt uit om datgene wat we tot ons nemen, even in de mond te bewaren en alle smaakpapillen de kans te geven om hun werk te doen om van de heerlijkheid te genieten. Deze uitleg bij het woord ‘proeven’ kan ons helpen om het woord ‘kerkproeverij’ op de juiste wijze te verstaan. Men kan in dit woord een uitnodiging vernemen om datgene wat een kerkgebouw is en het mysterie dat in de kerk gebeurt, op je te laten inwerken.

Kerkgebouwen maken meestal direct indruk op mensen en ze nodigen uit om binnen te lopen. Niet voor niets gaan vakantiegangers maar zelden aan onze kerken voorbij. Niet zonder reden worden mensen spontaan stil in een kerkgebouw of gaan zachter praten. De ambiance is immer altijd ook belangrijk, want het kerkgebouw is bedoeld voor de heilige eredienst aan God en verplaatst ons in een andere sfeer dan de alledaagsheid. Het mysterie dat we er vieren doet een mystieke sfeer ontstaan.

De term ‘kerkproeverij’ nodigt ons uit om eens even stil te zijn en tot rust te komen en eens alle zintuigen de kans te geven om het kerkgebouw met zijn mystieke sfeer in ons op te nemen. Het nadeel van onze grote vertrouwdheid met onze mooie, vaak monumentale kerkgebouwen is, dat we ze niet meer ‘proeven’, omdat ze ons zo vertrouwd zijn.

Wat er in de kerk gebeurt, het geheim van God, willen we werkelijk proeven en met aandacht tot ons nemen. Er is allereerst de ambo als de Tafel die gedekt is met het heilig Woord van God. Onze protestantse medegelovigen beperken zich zelfs ertoe om het goddelijke Woord en de uitleg ervan in de preek te proeven. Natuurlijk zijn het soms moeilijke teksten, maar juist die bijzondere teksten maken hun betekenis pas bekend als we ze ‘proeven’ door ze te overwegen en ze te actualiseren. Wie raakt niet geboeid door de altijd weer nieuwe betekenis van de Bergrede, die de wereld op zijn kop zet? Wie wordt niet nieuwsgierig naar de steeds nieuwe ‘smaken’ die Jezus aan Gods Woord geeft in Zijn verkondiging? We kunnen verder als in een zoekplaatje onszelf invullen in zovele verhalen en we kunnen voelen dat ons eigen bestaan ter sprake wordt gebracht. Denk eens aan het evangelieverhaal van de storm op het meer. In wiens leven heeft het nooit eens gestormd? Wie heeft zich niet vastgehouden aan dat woord van Jezus: “Ik ben er toch. Wees niet bang”? Wie herkent zichzelf niet in de vragende Thomas, voor wie de verschijning van Jezus een onmogelijkheid lijkt? En troost het ons niet dat Jezus ook ons vraagt: “Heb je mij lief? Weid mijn lammeren, weid mijn schapen.”

Maar ook is er de Tafel van de Eucharistie en van de andere heilige Sacramenten die verdienen om met het hart geproefd te worden. Het gaat steeds om Gods heilige aanwezigheid, die we moeten proeven door ons ervoor open te stellen.

Zo kan het woord ‘proeven’ ons helpen om het geheim van God tot ons toe te laten. Het woord ‘kerkproeverij’ leidt ons zo tot een andere en bewustere benadering van het kerkelijke leven. God is nooit fastfood.

Mgr. dr. Hub Schnackers,
diocesaan-administrator