In 2025 wordt in de katholieke Kerk een Jubeljaar of Heilig Jaar gehouden. Dit is een groot internationaal evenement, waarin barmhartigheid, verzoening en vergeving van schulden centraal staan. Bij een Jubeljaar horen allerlei tradities, zoals een pelgrimstocht naar Rome en het passeren van de Heilige Deuren in de grote basilieken daar. Ook het verkrijgen van een aflaat is van oudsher met een Heilig Jaar verbonden. Als thema voor het Heilig Jaar 2025 heeft paus Franciscus ‘hoop’ centraal gesteld.

In de kern is een Jubeljaar een jaar waarin mensen worden aangespoord om terug te keren naar de fundamenten van hun geloof en naar onderlinge verbroedering. Het is een jaar van het herstellen van relaties tussen mensen en ieders eigen relatie met God. Een Jubeljaar is ook een oproep tot bekering: het is een gelegenheid om eens goed naar je eigen leven te kijken en God te vragen je te begeleiden op de weg naar heiligheid. In een Jubeljaar spelen woorden als hoop, gerechtigheid, toewijding, dienstbaarheid en vredelievendheid een belangrijke rol. Bovenal staat in het Jubeljaar de ontmoeting met Christus centraal.

Joodse oorsprong

De traditie van Jubeljaren gaat terug tot het Oude Testament. De joodse wet van Mozes (Thora) schrijft voor om elk zevende jaar een sabbatjaar te houden. Dit was gerelateerd aan de agrarische samenleving van destijds: zes jaar werden de akkers bebouwd en in het zevende jaar bleef de grond braak liggen om tot rust te laten komen. Het zevende jaar was ook het moment om schulden kwijt te schelden. Na zeven keer zeven jaar (= 49) volgde in het vijftigste jaar een Jubeljaar. “Dat vijftigste jaar moet een heilig jaar zijn: dan moet u in het land afkondigen dat alle bewoners hun slaven vrijlaten. Het moet een jobeljaar voor u zijn,” lezen we in het Oude Testament (Leviticus 25,10). Het was een jaar om gronden aan de oorspronkelijke eigenaar terug te geven en om slaven vrij te laten.

Jobeljaar

Een ‘jobel’ of ‘yobel’ is het Hebreeuwse woord voor de ramshoorn, waarmee in het oude Israël een ‘jobeljaar’ werd aangekondigd. Ons woord Jubeljaar is hiervan afgeleid. Het heeft dus niets met het werkwoord jubelen te maken. In het Nieuwe Testament stelt Jezus zichzelf voor als degene die het oude Jubeljaar voltooit, omdat hij “een jaar afkondigt dat de Heer welgevallig is” (Lucas 4:19).

In de Middeleeuwen is de oude traditie van joodse jubeljaren door de katholieke Kerk overgenomen. Het eerste Heilig Jaar werd in 1300 uitgeroepen door paus Bonifatisus VIII. Sindsdien vinden ze regelmatig plaats. Eerst om de 50 jaar, later om de 33 jaar en sinds 1470 om de 25 jaar. De kern is nog steeds hetzelfde als in het oude jodendom: het is een jaar om schoon schip te maken, om schulden kwijt te schelden en ook om eigen fouten onder ogen te zien en opnieuw te beginnen.

Gewone en buitengewone Jubeljaren

Een Heilig Jaar wordt steeds door de paus uitgeroepen. Het laatste ‘gewone’ Heilige Jaar was in 2000 en dat betekent dat 2025 opnieuw een gewoon of regulier Heilig Jaar is, passend in de cyclus van 25 jaren. Daarnaast kan de paus ook een ‘buitengewoon’ Heilig Jaar uitroepen, zoals in 2016 gebeurde in het Jaar van Barmhartigheid. Tot nu toe zijn er 26 gewone Jubeljaren gevierd, 2025 is het 27e.

Een Jubeljaar is elke keer opnieuw een unieke gelegenheid om het geloof te versterken en solidariteit en broederlijke verbondenheid binnen de Kerk en de samenleving te bevorderen. Het is een evenement dat zich in de loop van een jaar ontvouwt, bestaande uit gebed en concrete handelingen. Het nieuwe jubeljaar begint op Kerstavond met het openen van de Heilige Deur in de Sint-Pietersbasiliek in Rome door de paus. Dat is een heel grote deur, die normaal gesproken dichtgemetseld zit en alleen tijdens een Heilig Jaar wordt geopend. Pelgrims die in de loop van 2025 naar Rome gaan, betreden via die deur de Sint-Pieter als onderdeel van hun pelgrimsweg.